บทความเผยแพร่ความรู้สู่ประชาชน
ดีท็อกลำไส้ ล้างพิษ ให้คุณหรือให้โทษ
รองศาสตราจารย์ ดร.ภญ.พิมลพรรณ พิทยานุกุล
ภาควิชาเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
ภาควิชาเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
กระแสนิยมของการรักสุขภาพของผู้คนในยุคปัจจุบันทั้งในโลกตะวันออกและตะวันตกนั้น น่าจะเป็นสิ่งที่ดี เพราะทำให้ประชากรมีสุขภาพแข็งแรง มีอายุยืนยาว ความรู้เรื่องการล้างพิษของร่างกายมีมากมาย มีทั้งน่าสนับสนุนและน่าเป็นห่วง จึงขอนำรายละเอียดทางวิชาการและข้อคิดจากแพทย์ นักวิทยาศาสตร์มาเล่าสู่กันฟัง
ที่มาของ "สารพิษ"
ศตวรรษที่ 20 นับเป็นช่วงเวลาที่สังคมให้ความสนใจเรื่องสารพิษที่มีผลต่อสุขภาพคนเรามากมายอย่างชนิดที่ไม่เคยมีในอดีต เนื่องจากทุกวงการไม่ว่าจะเป็นวงการแพทย์และอุตสาหกรรมทุกชนิด มีการใช้สารเคมีชนิดคิดค้นได้ใหม่ๆที่แรงขึ้น เข้มข้นขึ้น มีผลทำให้สิ่งแวดล้อมทั้งในอากาศและน้ำเกิดมลภาวะ รังสียูวีที่ตกถึงโลกมากขึ้น สังคมมีการวิจัยยาใหม่ๆ สารเคมีใหม่ๆ ไอทีแปลกใหม่และรวดเร็ว ผู้คนในสังคมมีการบริโภคทุกอย่างมากขึ้นทั้งจำนวนและชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูง เช่น อาหารจานด่วน ทั้งไก่ทอด แฮมเบอร์เกอร์ พิซซ่า โดนัท ไอศกรีม สารพัดเค้ก รวมถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล ผู้คนในสังคมอยู่ในกระแสสังคมวัตถุนิยมที่มีภาวะเร่งรีบทุกวัน ต้องออกจากบ้านแต่เช้าตรู่แต่กลับบ้านค่ำ คร่ำเคร่งกับงานที่รีบเร่ง มีเวลาพักผ่อนไม่เพียงพอ อาหารที่รับประทานส่วนใหญ่อาศัยจากอาหารจานด่วนหรืออาหารถุง หาซื้อจากร้านค้า ริมถนน และถ้ามีเงินมากเป็นเศรษฐีก็นิยมกินตามห้องอาหารในโรงแรม ผลลัพธ์ที่ได้ไม่แตกต่างกันมากนักในภาพรวม ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐีหรือคนกินเงินเดือนคือ ร่างกายอ่อนเพลียจากความเร่งรีบ การทำงานที่เคร่งเครียด รับประทานอาหารที่ทิ้งโทษสะสมไว้ในร่างกาย สิ่งแวดล้อมทั้งในอากาศและน้ำเป็นพิษจากอุตสาหกรรม สังคมบังเกิดโรคระบาดชนิดใหม่ๆ ทั้งกับคนและสัตว์ นักวิทยาศาสตร์ต้องเร่งคิดค้นสารเคมีและตัวยาที่ใหม่ขึ้นและแรงขึ้นในการบำบัด นอกจากนี้ยังปรากฏพบทั่วไปว่าคนรอบข้างมีสถิติล้มตายด้วยโรคมะเร็ง หัวใจ โรคอ้วน โรคเครียด รวมทั้งโรคผิวหนังมากขึ้น
สารพิษจากทั้งภายนอกและภายในร่างกายจึงสะสมเพิ่มขึ้นทุกวัน จากการหายใจเข้าไป จากการกิน และจากการสัมผัส
ศตวรรษที่ 20 นับเป็นช่วงเวลาที่สังคมให้ความสนใจเรื่องสารพิษที่มีผลต่อสุขภาพคนเรามากมายอย่างชนิดที่ไม่เคยมีในอดีต เนื่องจากทุกวงการไม่ว่าจะเป็นวงการแพทย์และอุตสาหกรรมทุกชนิด มีการใช้สารเคมีชนิดคิดค้นได้ใหม่ๆที่แรงขึ้น เข้มข้นขึ้น มีผลทำให้สิ่งแวดล้อมทั้งในอากาศและน้ำเกิดมลภาวะ รังสียูวีที่ตกถึงโลกมากขึ้น สังคมมีการวิจัยยาใหม่ๆ สารเคมีใหม่ๆ ไอทีแปลกใหม่และรวดเร็ว ผู้คนในสังคมมีการบริโภคทุกอย่างมากขึ้นทั้งจำนวนและชนิด โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูง เช่น อาหารจานด่วน ทั้งไก่ทอด แฮมเบอร์เกอร์ พิซซ่า โดนัท ไอศกรีม สารพัดเค้ก รวมถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล ผู้คนในสังคมอยู่ในกระแสสังคมวัตถุนิยมที่มีภาวะเร่งรีบทุกวัน ต้องออกจากบ้านแต่เช้าตรู่แต่กลับบ้านค่ำ คร่ำเคร่งกับงานที่รีบเร่ง มีเวลาพักผ่อนไม่เพียงพอ อาหารที่รับประทานส่วนใหญ่อาศัยจากอาหารจานด่วนหรืออาหารถุง หาซื้อจากร้านค้า ริมถนน และถ้ามีเงินมากเป็นเศรษฐีก็นิยมกินตามห้องอาหารในโรงแรม ผลลัพธ์ที่ได้ไม่แตกต่างกันมากนักในภาพรวม ไม่ว่าจะเป็นเศรษฐีหรือคนกินเงินเดือนคือ ร่างกายอ่อนเพลียจากความเร่งรีบ การทำงานที่เคร่งเครียด รับประทานอาหารที่ทิ้งโทษสะสมไว้ในร่างกาย สิ่งแวดล้อมทั้งในอากาศและน้ำเป็นพิษจากอุตสาหกรรม สังคมบังเกิดโรคระบาดชนิดใหม่ๆ ทั้งกับคนและสัตว์ นักวิทยาศาสตร์ต้องเร่งคิดค้นสารเคมีและตัวยาที่ใหม่ขึ้นและแรงขึ้นในการบำบัด นอกจากนี้ยังปรากฏพบทั่วไปว่าคนรอบข้างมีสถิติล้มตายด้วยโรคมะเร็ง หัวใจ โรคอ้วน โรคเครียด รวมทั้งโรคผิวหนังมากขึ้น
สารพิษจากทั้งภายนอกและภายในร่างกายจึงสะสมเพิ่มขึ้นทุกวัน จากการหายใจเข้าไป จากการกิน และจากการสัมผัส
วิธีกำจัดสารพิษจากร่างกาย
ร่างกายมนุษย์ในสภาวะแข็งแรงไม่เป็นโรคอาจเปรียบเหมือนโรงงานที่มีระบบการทำงานสมบูรณ์แบบ เมื่อมีอาหารผ่านเข้ากระเพาะอาหาร จะมีน้ำย่อยถูกขับออกมาย่อยอาหารก่อนการดูดซึม ส่วนกากอาหารจะถูกนำส่งไปยังลำไส้ใหญ่เพื่อขับออกรวมกับของเสียอื่นๆจากร่างกายผ่านตับและไต ระบบลำไส้ยังมีเชื้อจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ในระบบเป็นประจำเพื่อคอยปราบเชื้อจุลินทรีย์ที่แปลกปลอมเข้าไป ส่วนตับจะคอยจับสารพิษที่หลุดรอดเข้าไปโดยไปรวมกับเอนไซม์จากตับ จากนั้นจะถูกกรองทิ้งไปที่ไต ขบวนการสุดพิเศษที่ธรรมชาติให้มนุษย์เรามานั้นสามารถกำจัดและล้างพิษจากร่างกายเราโดยอัตโนมัติ
ในสภาวะสังคมที่เร่งรีบ เคร่งเครียด และเต็มไปด้วยการแข่งขัน ร่างกายอ่อนแอและรับสารพิษทั้งจากการบริโภคอาหารส่วนเกิน อาหารที่สักแต่ว่าอร่อยและอิ่มท้อง แต่ทิ้งสารพิษสะสมไว้ทุกวัน รวมทั้งสารพิษจากสิ่งแวดล้อม และสารพิษ หรือ “อนุมูลอิสสระ” ที่สะสมอยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกายในสภาวะที่ร่างกายอ่อนแอ ระบบอัตโนมัติของร่างกายในการกำจัดสารพิษอาจทำงานได้ไม่เต็มที่ หรือทำงานจนอ่อนแรง ทำให้กำจัดพิษออกจากร่างกายไม่หมด ก่อให้เกิดโรคต่างๆ ขึ้นได้
การล้างพิษจากตับด้วยกาแฟ และการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำ (Colon hydrotherapy)
นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ยุคใหม่กลุ่มหนึ่งคิดค้นวิธีช่วยให้คนเราสามารถล้างพิษจากตับเราเองได้ โดยหลักการคือต้องการป้องกันตับให้ปลอดภัยจากสารพิษที่สะสมและตกค้างมากเกินไป ไม่ว่าจะผู้ที่เป็นโรคที่ต้องรับประทานยาแรงๆ มากๆ ติดต่อกันเป็นเวลานาน หรือสำหรับผู้ที่ประสงค์จะรักษาสุขภาพให้แข็งแรงป้องกันจากโรคภัยทั้งหลาย หลักการคือการสวนลำไส้ใหญ่หรือที่เรียกว่าดีท็อกลำไส้ ด้วยสารละลาย เช่น น้ำกาแฟ สารคาเฟอีนและสารอัลคาลอยด์จากกาแฟจะผ่านท่อเชื่อมจากลำไส้ใหญ่ส่วนล่าง (Sigmoid colon) ไปยังตับ จับกับสารพิษทั้งหลายในตับรวมทั้งเอ็นไซม์จากตับเอง กำจัดทิ้งในลำไส้ใหญ่และกำจัดออกจากร่างกายในที่สุด วิธีนี้นิยมทำกันมาช้านานโดยนักวิชาการทางการแพทย์บางกลุ่มเชื่อว่าเป็นการล้างพิษจากร่างกายที่ได้ผลและทำให้ร่างกายมีอายุยืนยาวขึ้น ผิวพรรณผุดผ่อง การสวนลำไส้ใหญ่ด้วยกาแฟมักจะแนะนำให้ทำอย่างสม่ำเสมอเดือนละหนึ่งครั่ง
ส่วนการดีท็อกลำไส้ โดยการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำสะอาดนั้น เนื่องจากนักวิชาการกลุ่มนี้เชื่อว่าทุกวันนี้ผู้คนในเมืองหลวงส่วนใหญ่มีชีวิตที่เร่งรีบ เครียด ทำให้เป็นโรคท้องผูก มีการสะสมอุจจาระและของเสียมากในลำไส้ใหญ่ อาจเป็นที่มาของการเกิดมะเร็งลำไส้ จึงได้คิดค้นวิธีล้างลำไส้ใหญ่ให้สะอาดอย่างสม่ำเสมอด้วยการฉีดน้ำสะอาดเข้าสู่ลำไส้ใหญ่ในปริมาณมากเท่าที่แต่ละคนจะทนรับได้ ปล่อยเวลาให้น้ำอยู่ในลำไส้ใหญ่สักพัก 1-10 นาที จึงปล่อยทิ้ง ทุกครั้งที่ปล่อยน้ำทิ้ง อุจจาระและของเสียที่เกาะอยู่ตามผนังลำไส้จะถูกขับออก ทำเช่นนี้เป็นระยะเวลา 30-40 นาทีต่อการล้างพิษหนึ่งครั้ง
นอกจากนี้ยังมีอาหารเสริมสารพัดชนิดรวมทั้งสมุนไพรหลากหลายที่ถูกนำมาวางจำหน่ายในท้องตลาด โดยอ้างสรรพคุณที่สามารถล้างพิษจากร่างกายได้ ทำให้โรคหนักที่ร้ายแรงบรรเทาลงและช่วยให้คนปกติแข็งแรง ชะลอวัยมีผิวพรรณสะอาดสดใสเปล่งปลั่ง ยังไม่รวมถึงอุปกรณ์ไฮเทคที่ใช้ห่อรัดเอว ตะโพกและส่วนอื่นๆที่ประชาสัมพันธ์ว่าสามารถล้างพิษจากร่างกายได้
ร่างกายมนุษย์ในสภาวะแข็งแรงไม่เป็นโรคอาจเปรียบเหมือนโรงงานที่มีระบบการทำงานสมบูรณ์แบบ เมื่อมีอาหารผ่านเข้ากระเพาะอาหาร จะมีน้ำย่อยถูกขับออกมาย่อยอาหารก่อนการดูดซึม ส่วนกากอาหารจะถูกนำส่งไปยังลำไส้ใหญ่เพื่อขับออกรวมกับของเสียอื่นๆจากร่างกายผ่านตับและไต ระบบลำไส้ยังมีเชื้อจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่ในระบบเป็นประจำเพื่อคอยปราบเชื้อจุลินทรีย์ที่แปลกปลอมเข้าไป ส่วนตับจะคอยจับสารพิษที่หลุดรอดเข้าไปโดยไปรวมกับเอนไซม์จากตับ จากนั้นจะถูกกรองทิ้งไปที่ไต ขบวนการสุดพิเศษที่ธรรมชาติให้มนุษย์เรามานั้นสามารถกำจัดและล้างพิษจากร่างกายเราโดยอัตโนมัติ
ในสภาวะสังคมที่เร่งรีบ เคร่งเครียด และเต็มไปด้วยการแข่งขัน ร่างกายอ่อนแอและรับสารพิษทั้งจากการบริโภคอาหารส่วนเกิน อาหารที่สักแต่ว่าอร่อยและอิ่มท้อง แต่ทิ้งสารพิษสะสมไว้ทุกวัน รวมทั้งสารพิษจากสิ่งแวดล้อม และสารพิษ หรือ “อนุมูลอิสสระ” ที่สะสมอยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกายในสภาวะที่ร่างกายอ่อนแอ ระบบอัตโนมัติของร่างกายในการกำจัดสารพิษอาจทำงานได้ไม่เต็มที่ หรือทำงานจนอ่อนแรง ทำให้กำจัดพิษออกจากร่างกายไม่หมด ก่อให้เกิดโรคต่างๆ ขึ้นได้
การล้างพิษจากตับด้วยกาแฟ และการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำ (Colon hydrotherapy)
นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ยุคใหม่กลุ่มหนึ่งคิดค้นวิธีช่วยให้คนเราสามารถล้างพิษจากตับเราเองได้ โดยหลักการคือต้องการป้องกันตับให้ปลอดภัยจากสารพิษที่สะสมและตกค้างมากเกินไป ไม่ว่าจะผู้ที่เป็นโรคที่ต้องรับประทานยาแรงๆ มากๆ ติดต่อกันเป็นเวลานาน หรือสำหรับผู้ที่ประสงค์จะรักษาสุขภาพให้แข็งแรงป้องกันจากโรคภัยทั้งหลาย หลักการคือการสวนลำไส้ใหญ่หรือที่เรียกว่าดีท็อกลำไส้ ด้วยสารละลาย เช่น น้ำกาแฟ สารคาเฟอีนและสารอัลคาลอยด์จากกาแฟจะผ่านท่อเชื่อมจากลำไส้ใหญ่ส่วนล่าง (Sigmoid colon) ไปยังตับ จับกับสารพิษทั้งหลายในตับรวมทั้งเอ็นไซม์จากตับเอง กำจัดทิ้งในลำไส้ใหญ่และกำจัดออกจากร่างกายในที่สุด วิธีนี้นิยมทำกันมาช้านานโดยนักวิชาการทางการแพทย์บางกลุ่มเชื่อว่าเป็นการล้างพิษจากร่างกายที่ได้ผลและทำให้ร่างกายมีอายุยืนยาวขึ้น ผิวพรรณผุดผ่อง การสวนลำไส้ใหญ่ด้วยกาแฟมักจะแนะนำให้ทำอย่างสม่ำเสมอเดือนละหนึ่งครั่ง
ส่วนการดีท็อกลำไส้ โดยการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำสะอาดนั้น เนื่องจากนักวิชาการกลุ่มนี้เชื่อว่าทุกวันนี้ผู้คนในเมืองหลวงส่วนใหญ่มีชีวิตที่เร่งรีบ เครียด ทำให้เป็นโรคท้องผูก มีการสะสมอุจจาระและของเสียมากในลำไส้ใหญ่ อาจเป็นที่มาของการเกิดมะเร็งลำไส้ จึงได้คิดค้นวิธีล้างลำไส้ใหญ่ให้สะอาดอย่างสม่ำเสมอด้วยการฉีดน้ำสะอาดเข้าสู่ลำไส้ใหญ่ในปริมาณมากเท่าที่แต่ละคนจะทนรับได้ ปล่อยเวลาให้น้ำอยู่ในลำไส้ใหญ่สักพัก 1-10 นาที จึงปล่อยทิ้ง ทุกครั้งที่ปล่อยน้ำทิ้ง อุจจาระและของเสียที่เกาะอยู่ตามผนังลำไส้จะถูกขับออก ทำเช่นนี้เป็นระยะเวลา 30-40 นาทีต่อการล้างพิษหนึ่งครั้ง
นอกจากนี้ยังมีอาหารเสริมสารพัดชนิดรวมทั้งสมุนไพรหลากหลายที่ถูกนำมาวางจำหน่ายในท้องตลาด โดยอ้างสรรพคุณที่สามารถล้างพิษจากร่างกายได้ ทำให้โรคหนักที่ร้ายแรงบรรเทาลงและช่วยให้คนปกติแข็งแรง ชะลอวัยมีผิวพรรณสะอาดสดใสเปล่งปลั่ง ยังไม่รวมถึงอุปกรณ์ไฮเทคที่ใช้ห่อรัดเอว ตะโพกและส่วนอื่นๆที่ประชาสัมพันธ์ว่าสามารถล้างพิษจากร่างกายได้
อันตรายของการล้างพิษหรือดีท็อกลำไส้
วิธีคิดรวมถึงขบวนการดีท็อกล้างพิษด้วยการสวนกาแฟ การล้างลำไส้ใหญ่ และด้วยรูปแบบอื่นๆได้ถูกวิพากษ์วิจารณ์โดยนักวิทยาศาสตร์การแพทย์ทั่วโลกมากมาย ว่าไม่เหมาะสมและเป็นอันตรายได้ถึงชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสวนสำไส้ใหญ่ด้วยน้ำกาแฟล้างพิษจากตับ หรือการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำสะอาดเพื่อขับอุจจาระและของเสีย
วิธีคิดรวมถึงขบวนการดีท็อกล้างพิษด้วยการสวนกาแฟ การล้างลำไส้ใหญ่ และด้วยรูปแบบอื่นๆได้ถูกวิพากษ์วิจารณ์โดยนักวิทยาศาสตร์การแพทย์ทั่วโลกมากมาย ว่าไม่เหมาะสมและเป็นอันตรายได้ถึงชีวิต โดยเฉพาะอย่างยิ่งการสวนสำไส้ใหญ่ด้วยน้ำกาแฟล้างพิษจากตับ หรือการล้างลำไส้ใหญ่ด้วยน้ำสะอาดเพื่อขับอุจจาระและของเสีย
- พบว่าผู้คนที่ผ่านการบำบัดเช่นนี้ส่วนใหญ่จะเกิดอาการท้องผูก ไม่สามารถขับถ่ายเองได้ เพราะขบวนการล้างพิษนั้นเปรียบเสมือนยาถ่ายดีๆนี่เอง
- หากใช้เป็นประจำ ลำไส้จะเคยชินและตอบสนองช้า ทำให้กล้ามเนื้อและการบีบตัวของลำไส้ถดถอย ทำงานเองไม่ได้ต้องพึ่งพาวิธีสวน เป็นการเพิ่มภาระเพิ่มปัญหาต่อผู้บริโภค
- อันตรายที่น่าเป็นห่วงโดยเฉพาะอย่างยิ่งการสวนลำไส้ทำให้เพิ่มโอกาสในการติดเชื้อเข้าสู่ร่างกายหากอุปกรณ์ไม่สะอาด อาจถึงตายได้ อันตรายมากต่อผู้บริโภคที่เป็นโรคหัวใจ โรคความดัน และโรคลำไส้อักเสบ
- บางรายลำไส้เกิดทะลุระหว่างการล้างพิษเนื่องจากไม่ทราบว่าตนเองมีปัญหาลำไส้อักเสบและผนังลำไส้บาง
- ขบวนการเหล่านี้นักวิทยาศาสตร์การแพทย์ไม่แนะนำให้นำมาใช้กับคนปกติเพียงเพื่อต้องการรักษาสุขภาพเท่านั้น เพราะมีวิธีอื่นมากมายในการรักษาสุขภาพ แม้แต่คนป่วยด้วยโรคร้ายแรงเช่นมะเร็ง หรืออื่นๆ แพทย์ส่วนใหญ่ลงความเห็นว่าวิธีการล้างพิษต่างๆไม่สามารถช่วยบรรเทาโรคได้นอกจากทำให้คนป่วยเสียเงินและอาจเสียโอกาสที่จะบำบัดด้วยวิธีการและหลักการแพทย์ที่ถูกต้อง
การป้องกันตนเองจากสารพิษที่พึงปฏิบัติ
นักวิทยาศาสตร์การแพทย์รวมทั้งแพทย์นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยในต่างประเทศให้ความเห็นตรงกันว่าร่างกายคนเรามีระบบอัตโนมัติในการกำจัดของเสียจากร่างกาย และทำให้ร่างกายอยู่ในสภาวะสมดุล ดังนั้นการล้างพิษและล้างลำไส้จึงไม่จำเป็น
วิธีการป้องกันตนเองจากสารพิษทำได้ด้วย
นักวิทยาศาสตร์การแพทย์รวมทั้งแพทย์นักวิชาการจากมหาวิทยาลัยในต่างประเทศให้ความเห็นตรงกันว่าร่างกายคนเรามีระบบอัตโนมัติในการกำจัดของเสียจากร่างกาย และทำให้ร่างกายอยู่ในสภาวะสมดุล ดังนั้นการล้างพิษและล้างลำไส้จึงไม่จำเป็น
วิธีการป้องกันตนเองจากสารพิษทำได้ด้วย
- การกินอยู่ที่เรียบง่าย
- ให้เวลากับตนเองได้นอนพักผ่อนอย่างเต็มที่ทุกวัน
- รับประทานอาหารที่ถูกหลักโภชนาการเป็นส่วนใหญ่ มีผักสดและผลไม้มากๆ
- พยายามรับประทานอาหารให้หลายหลาย อย่าจำเจหรือซ้ำๆ เพื่อป้องกันการสะสมสารอันไม่พึงประสงค์มากขึ้นในร่างกาย
- ดื่มน้ำมากๆวันละหลายๆแก้วใหญ่เพื่อช่วยให้อุจจาระอ่อนตัวและขับออกง่าย
- ออกกำลังกายอย่างพอเหมาะตามวัยอย่างสม่ำเสมอเพื่อให้น้ำเหงื่อคายออกที่ผิวหนัง ช่วยให้ผิวพรรณสะอาด
- และควรขับของเสียจากจิตใจด้วยการนั่งสมาธิ จะช่วยให้จิตใจปลอดโปร่ง คลายเครียดจากหน้าที่การงาน
- รวมทั้งการพักผ่อนด้วยการเดินทางกับครอบครัวในวันหยุดเพื่อรับอากาศบริสุทธิ์
- การจะใช้บริการอโรม่าเทอราปี หรือการบำบัดด้วยการนวดตัวและกลิ่นหอมของสมุนไพรก็นับว่าเป็นการคลายเครียดทั้งใจและกายได้เช่นกัน ก็ไม่เสียหายเพียงเสียเงินเพิ่มเท่านั้นแต่ก็ปลอดภัยกว่าการล้างพิษด้วยวิธีที่กล่าวข้างต้น
เอกสารอ้างอิง
- รศ.ดร.พิมลพรรณ พิทยานุกุล สวยอย่างฉลาด นิตยาสารฉลาดซื้อ มูลนิธิคุ้มครองผู้บริโภคแห่งประเทศไทย
- http://www.healthy.net
/
